Thaesis doet continu trendonderzoek naar de meest relevante maatschappelijke trends en baanbrekende technologische trends. Deze trends maken via onze interactieve tool TRNDR onderdeel uit van de Strategiekamer, de accumulatie van bewezen methodieken en aanpakken van ons adviesbureau. Trendonderzoek is van grote waarde bij scenarioplanning. Door mogelijke toekomsten te voorzien, erop te anticiperen en er vervolgens sneller op te kunnen reageren wordt de strategische besluitvorming binnen organisaties beter. Onze opdrachtgevers leren zo beter omgaan met onzekerheden.

Ontdek de 100 meest relevante maatschappelijke trends. Ontbreekt er een maatschappelijke trend? Doe hier je suggestie. Wil je maandelijks een dosis inspiratie ontvangen? Schrijf je hier in.

100 meest relevante maatschappelijke trends

Aandacht voor diversiteit	Er is steeds meer aandacht voor het vergroten van de diversiteit in werkomgevingen. Uitdagingen hierbij zijn bijvoorbeeld het krijgen van meer vrouwen in de top en het vergroten van de culturele diversiteit op de werkvloer.
Aandacht voor polarisatie	Bij polarisatie komen groepen in de samenleving tegenover elkaar te staan, doordat de tegenstellingen van deze groepen sterker worden. De vraag is in hoeverre echt sprake is van polarisatie of dat vooral de aandacht voor polarisatie toeneemt doordat de verschillen tussen groepen door social media en de traditionele media worden uitvergroot.
Aandachtseconomie	De mens wordt 24/7 geconfronteerd met informatie via social media, rapporten en nieuws, maar ook sluikreclame en andere advertenties. Veel organisaties kampen met een tekort aan aandacht van hun doelgroep. Hierdoor is de tijd dat een product of dienst onder ogen van de doelgroep komt zeer kostbaar geworden.
Afnemend vertrouwen in feiten	Door de opkomst van nepnieuws en technologische ontwikkelingen zoals deep fakes worden feiten vaker ter discussie gesteld en indien ze niet aangenaam zijn, betwist.
Afnemende biodiversiteit	Als gevolg van klimaatverandering en vervuiling neemt de biodiversiteit wereldwijd af en doorgaat de aarde volgens wetenschappers momenteel de zogenaamde ‘zesde massale uitstervingsgolf’. Dit kan onder andere negatieve gevolgen hebben voor de voedselveiligheid en een gezond leefmilieu.
Arbeidstekorten	In veel sectoren in Nederland ontstaan tekorten aan gekwalificeerd personeel en vakmanschap. Dit vraagt om het (her)opleiden van personeel en innovatieve manieren om personeel aan te trekken, in te zetten en te behouden.
Betaalbaarheid zorg onder druk	Door de vergrijzing, de toenemende levensverwachting en technologische ontwikkelingen in de zorg, stijgt de totale zorgvraag. Hierdoor nemen de zorgkosten toe en komt de de betaalbaarheid van het zorgstelsel steeds meer onder druk te staan.
Bevolkingsgroei	De bevolking van Nederland zal de komende jaren blijven groeien. In 2029 bereikt het inwonertal naar verwachting de 18 miljoen. In 2060 worden 18,6 miljoen mensen verwacht. Dit heeft onder andere gevolgen voor de woningmarkt en de beschikbare ruimte in Nederland.
Burnouts	Steeds meer mensen in Nederland hebben last van psychische vermoeidheid of burnout klachten door prestatiedruk. De samenleving staat voor de vraag hoe de prestatiedruk kan worden verlicht en hoe we om gaan met stress en burnouts.
Cancelcultuur	Cancelcultuur is het fenomeen waarbij bekende mensen die publiekelijk aan kritiek zijn blootgesteld – veelal onder invloed van grootschalige verontwaardiging op sociale media – worden geboycot. Enerzijds leidt dit ertoe dat publieke figuren zowel persoonlijk als professioneel niet langer wegkomen met misstanden. Anderzijds beperkt dit een open debatcultuur doordat een tegengestelde mening of de schijn van een misstand genoeg kan zijn om uit het publieke besef gewist te worden.
Circulaire economie	De circulaire economie is een economisch systeem dat bedoeld is om herbruikbaarheid van producten en grondstoffen te maximaliseren en waardevernietiging te minimaliseren. De omslag naar een dergelijk systeem vraagt een andere denk- en handelingswijze van consumenten en organisaties.
Comeback van inflatie	Na jaren van stabiele of afnemende inflatie, is er sprake van een ware comeback van inflatie: in 2021 stegen de Nederlandse prijzen van consumentengoederen en -diensten met meer dan drie procent – een percentage dat al tientallen jaren niet doorbroken was. Deze inflatie is onder andere te wijten aan de stijgende grond-stoffen- en energieprijzen en de door de coronapandemie uitgestelde consumentenbestedingen.
Digitale criminaliteit	Terwijl het totaal aantal gewelddelicten in Nederland jaarlijks afneemt, neemt het aantal meldingen van digitale criminaliteit explosief toe. Van kleinschalige phishing tot grootschalige ransomware en van digitale pesterijen tot DDOS-aanvallen op vitale bedrijfsonderdelen: digitale criminaliteit vormt een nieuw front voor justitie, waar traditionele preventie- en opsporingsmiddelen niet effectief zijn. Een voorbeeld van een nieuwe repressieve tactiek is het in beslag nemen van digitale valuta.
Digitale druk	Als gevolg van de impact van de pandemie heeft de al toenemende roep om efficiëntie en participatie zich naar online omgevingen en digitale kanalen verplaatst. Daarbij zijn gemeenten bijvoorbeeld steeds meer online inspraak- en inloopavonden gaan organiseren en zijn routinematige afspraken in de zakelijke dienstverlening bijvoorbeeld standaard digitaal geworden.
Digitale ethiek	Er ontstaat een ethische discussie rondom de rol van kunstmatige intelligentie en robotica in de samenleving. In welke mate is het ethisch te verantwoorden om mensenwerk te vervangen met robots? Welke beslissingen kan en mag kunstmatige intelligentie voor mensen nemen?
Digitale nomaden	Een digitale nomade is iemand die het internet gebruikt om locatieonafhankelijk te kunnen werken. Technologische ontwikkelingen maken het mogelijk voor mensen om niet plaatsgebonden te hoeven leven.
Duurzaamheid als absolute noodzaak	Duurzaamheid is het voorzien in de levensbehoeften van de huidige generatie, zonder dat dit ten koste gaat van volgende generaties. Door klimaatverandering en de snel teruglopende biodiversiteit is het nastreven van duurzaamheid inmiddels een absolute noodzaak: duurzaamheid is niet langer een probleem van de volgende generatie, maar is voor ieder individu, iedere organisatie en ieder land aan de orde van de dag.
Eigenaarschap van klantdata	Door het publieke debat over hoe we onze digitale privacy kunnen beschermen ontstaat er steeds meer wet- en regelgeving rondom het eigenaarschap van data en het recht om data te verzamelen en gebruiken.
Energiearmoede	In een poging de klimaatverandering een halt toe te roepen, wordt de gasproductie versneld teruggeschroefd. In combinatie met toenemende vraag en al dan niet om geopolitieke redenen minder toevoer vanuit grote gasproducerende landen zoals Rusland, leidt dit tot snel stijgende energieprijzen. Bij huishoudens met lage inkomens en slecht geïsoleerde huizen leidt dit steeds vaker tot energiearmoede: financiële problemen door een snelle stijging van de maandelijkse energielasten.
Ervaringen als statussymbolen	Mensen ontlenen steeds meer sociale status aan de ervaringen die zij meemaken en delen met de buitenwereld. Sociale media speelt een steeds belangrijkere rol bij het delen van deze ervaringen en het verkrijgen van sociale status.
Europese turbulentie	De Europese Unie staat onder druk. Van vluchtelingenstromen tot toe- en uittredende lidstaten. Deze ontwikkelingen veroorzaken spanningen tussen de lidstaten en leiden tot debat over de functie van de Europese Unie.
Fairtrade	Consumenten en organisaties hechten steeds meer belang aan eerlijke producten. Dit resulteert bijvoorbeeld in sociaal ondernemerschap, waarbij de organisatie een maatschappelijk doel heeft in plaats van een economisch doel.
Fellere roep om gelijkheid	In de maatschappij is een onmiskenbare beweging zichtbaar om meer gelijkheid te bewerkstelligen. Er is onder andere aandacht voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen, tussen mensen van verschillende etniciteit en tussen mensen met verschillende geaardheid en/of genderidentiteit. Voorbeelden zijn het feminisme, Black Lives Matter en de erkenning van non-binaire genderidentiteit.
Flitsdiensten	Flitsdiensten zijn bezorgdiensten die een ongekend snelle bezorgtijd garanderen, in sommige gevallen zelfs onder de tien minuten. Het concept van flitsbezorging staat nog in de kinderschoenen en de houdbaarheid van het verdienmodel is nog onzeker. De aanbieders schetsen een lonkend perspectief van een alomvattend en hyperlokaal bezorgnetwerk. Critici spreken zich uit over de lage lonen, de verkeersveiligheid en het dehumaniseren van de anonieme door een algoritme aangestuurde flitsbezorger.
Genderfluïditeit	Genderfluïditeit is het uitgangspunt dat gender in de praktijk een breed spectrum is variërend van onder andere man, vrouw en intersekse. Waar het verschil tussen gender en sekse lange tijd niet bestaan heeft of slechts zeer beperkt erkend werd, groeit het maatschappelijke bewustzijn over genderfluïditeit. De geijkte definities van masculiniteit en femininiteit worden steeds vaker doorbroken en traditionele genderverhoudingen worden ter discussie gesteld.
Generatiedenken	Generatiedenken is steeds vaker onderwerp van gesprek. Er zouden grote verschillen bestaan in de karakteristieken van Generatie X, Generatie Y, Generatie Z. Generatiedenken kan ten kosten gaan van de solidariteit tussen de generaties.
Gentrificatie	Als gevolg van urbanisatie en het woningtekort in de steden volgt een uitstroom van lagere inkomensklassen uit de steden. Hierdoor wordt wonen in steden op termijn onbetaalbaar voor veel bevolkingsgroepen en wordt de bevolkingssamenstelling in grote steden steeds minder divers.
Gezondere levensstijl	Gezond leven door veelvuldig sporten en gezond eten geeft status. Nieuwe technologische mogelijkheden om continu inzicht te krijgen in gezondheid versterken deze trend. Gezondheid is ook een thema voor de gezonden en patiënten worden consumenten. Producten en diensten die gezondheidsimperfecties compenseren zijn sterk in opkomst.
Grenzeloze wereld	Gedreven door digitalisering en de wereldwijde toegang tot het internet, lijken afstanden en tijdsverschillen er al lange tijd niet meer toe te doen. Tegelijkertijd is door de coronapandemie een tegengestelde beweging in gang gezet, waarbij de kwetsbaarheid van globalisering is blootgelegd en de lokale omgeving een hernieuwde waardering krijgt in werken, wonen en consumeren. De vraag is welk perspectief de komende jaren dominant zal worden.
Groeiend wantrouwen in instituties	Door de groeiende verbondenheid door de digitalisering groeit ook het wantrouwen. Hierdoor nemen burgers niet meer zomaar alles van de in het verleden onkreukbare instituties aan. Wat gebeurt er met alle data die wordt verzameld? Het toenemende verlies van privacy door deze ‘open’ wereld is een voedingsbodem voor wantrouwen.
Groeiende afhankelijkheid van farma	Overheden en burgers zijn als gevolg van de pandemie afhankelijker geworden van de grote farmaceuten. De farmaceutische industrie is onderwerp van een mondiale strijd om urgentie bij de toegang tot vaccins en medicijnen. De publieke afhankelijkheid van private farmaceuten is als gevolg onderwerp van geopolitiek debat.
Grondstoffenschaarste	Grondstoffen worden steeds schaarser. De natuurlijke bronnen en grondstoffen zullen met meer mensen moeten worden gedeeld. Tegelijkertijd neemt de welvaart toe. De vraag naar grondstoffen wordt hierdoor nog groter.
Herbalans structureel thuiswerken	De negen-tot-vijf-cultuur is voor een toenemend deel van beroepsbevolking verleden tijd en door de coronapandemie heeft thuiswerken versneld een toevlucht genomen. Dit stelt ons voor de vraag hoe we opnieuw balans vinden tussen thuiswerken en op kantoor werken. Welk werk kan op afstand plaatsvinden, welke waarde hechten we aan direct contact met onze collega’s en hoe gaan we om met reisafstand?
Heropleving nationalisme	Gedreven door het publiek debat over immigratie en de bescherming van de nationale identiteit, maken nationalistische partijen wereldwijd een opmars.
Herwaardering lokale omgeving	Er vindt een herwaardering plaats van de lokale omgeving. Deze herwaardering is mede versterkt tijdens de pandemie waarin mensen werden verzocht om zo min mogelijk te reizen. Nederlandse gaan vaker op zoek naar activiteiten in de buurt en gaan meer op vakantie in eigen land.
Herwaardering vakmanschap	Doordat we gemiddeld gezien hoger en daarmee ook vaak theoretischer zijn opgeleid, ontstaat er een tekort aan vakmanschap. Praktische kennis en kunde is lange tijd gedevalueerd, maar maakt nu een herwaardering door: vakmensen krijgen een steeds hogere (sociale) status.
Herwaardering verplegers en docenten	De coronapandemie heeft het grote maatschappelijke belang van historisch ondergewaardeerde beroepen zoals verplegers en docenten opnieuw aangetoond. Dit heeft geleid tot een maatschappelijke herwaardering van deze beroepen en een steeds grotere roep om deze maatschappelijke herwaardering ook te vertalen in betere arbeidsvoorwaarden.
Het einde van belastingparadijzen	Tijdens de G20-top in 2021 is door de belangrijkste industrielanden een historisch akkoord bereikt over het invoeren van een wereldwijd minimumbelastingtarief van 15%. Dit akkoord luidt het einde in van belastingparadijzen, doordat bedrijven zich niet langer kunnen onttrekken aan het betalen van belastingen door zich te vestigen in een land waar geen winstbelasting wordt geheven. De vraag is echter in hoeverre álle landen zich in dit akkoord zullen schikken.
Hogere frequentie thuiswerken	Als gevolg van de impact van de pandemie en de bijbehorende tijdelijke maatregelen onder de noemer ‘intelligente lock-down’ is thuiswerken frequenter geworden. Ook na versoepelingen hebben veel mensen nog een blijvende sterke voorkeur voor vaker thuiswerken laten zien.
Immigratiegolven	Het aandeel allochtonen in veel Europese samenlevingen kent een sterke groei. Verschillende immigratiegolven hebben Nederland gemaakt tot een samenleving waarin mensen met een toenemend aantal verschillende culturele achtergronden zowel naast elkaar als met elkaar leeft. Deze diversiteit brengt maatschappelijke vraagstukken met zich mee.
Inclusieve samenleving	Een inclusieve samenleving is een samenleving waar iedereen tot zijn recht kan komen. Het maakt niet uit welke culturele achtergrond, gender, leeftijd, talenten of beperkingen iemand heeft. Iedereen neemt op een gelijkwaardige manier deel aan de maatschappij. Mensen worden aangesproken op hun mogelijkheden, niet op hun beperkingen.
Individualisering	Individualisering is een sociaal en cultureel proces dat sinds de industrialisatie in de westerse wereld in gang is gezet. De afhankelijkheid van een ander of van groepen is kleiner geworden. Deze ontwikkeling betekent dat mensen steeds meer als individu willen worden gezien en benaderd.
Keuzemaatschappij	De keuzemogelijkheden in onze samenleving zijn de laatste decennia enorm gegroeid. We mogen meer kiezen en tegelijkertijd moeten we ook meer kiezen. Het maken van keuzes is voor veel mensen een complexe en tijdrovende activiteit, die leidt tot keuzestress.
Klimaatverandering	De aarde warmt op. Dit heeft effect op mondiaal niveau maar ook op lokaal niveau. Ecosystemen krijgen te maken met een ander klimaat wat resulteert in overstromingen, aardbevingen, tsunami’s en uiteindelijk klimaatvluchtelingen.
Kloof tussen arm en rijk	Er is een toenemend verschil tussen degenen die wel en niet weten te profiteren van economische vooruitgang. De impact hiervan is groot en kent sociale en economische aspecten. Gevolg is een afname van de solidariteit tussen arm en rijk.
Kortstondige verbanden	Traditioneel leefden veel mensen in vaste gemeenschappen zoals kerken, dorpen en families. Door de digitalisering en de globalisering zijn mensen onderdeel van meerdere gemeenschappen tegelijk en zijn deze verbanden veelal van kortere duur.
Kritiek op flexibilisering arbeidsmarkt	Er ontstaat steeds meer kritiek op de flexibilisering van de arbeidsmarkt. Het is voor werknemers steeds moeilijker om aan een vast contract te komen en onder de noemer van zelfstandig ondernemerschap werken steeds meer mensen gedwongen in schijndienstverbanden waarbij niet of nauwelijks aanspraak kan worden gemaakt op het vangnet dat een vast contract biedt. Het ongenoegen hierover groeit en door middel van wet- en regelgeving wordt getracht dit aan banden te leggen.
Leven lang leren	Er ontstaat een groeiende maatschappelijke behoefte aan continu leren en continue zelfontplooiing. Leren start bij de geboorte en kan nooit als voltooid worden beschouwd. Leeractiviteiten worden ondernomen gedurende het leven om kennis, vaardigheden en competenties vanuit een persoonlijk, burgerlijk, sociaal en/of werkgelegenheidsperspectief bij te leren.
Medicalisering	Door de technologische vooruitgang zijn er steeds meer ziektes en aandoeningen bekend. Deze ontwikkeling gaat gepaard met een drang om elk probleem te diagnosticeren. Hierdoor wordt ziek zijn steeds meer de norm.
Medisch ethische vraagstukken	Door ontwikkelingen in medische wereld zijn we steeds meer in staat het menselijk lichaam te verrijken met nieuwe technologieën. Ook ontstaan er meer discussies over het beslissen over leven en dood. Deze ontwikkelingen zorgen voor discussie over medisch ethische vraagstukken in de maatschappij.
Meer eenpersoonshuishoudens	Door individualisering, vergrijzing en een toenemend aantal echtscheidingen verdunnen huishoudens. Het aantal alleenstaanden neemt hierdoor toe. Het gevolg is een toename in het aantal mensen dat zich eenzaam voelt en een toenemend woningtekort.
Negatieve rentes	Doordat de ECB een negatieve rente hanteert zal dit in de toekomst een negatieve rente van Nederlandse banken als gevolg kunnen hebben. Dit heeft gevolgen voor het spaar- en consumptiegedrag van consumenten en voor investeringen van bedrijven.
Netwerkeffecten	Netwerkeffecten zijn de voordelen die gebruikers hebben wanneer een nieuwe gebruiker het product of de dienst gaat gebruiken. Door de digitalisatie en de opkomsten van platforms wordt het benutten van netwerkeffecten voor organisaties steeds belangrijker. Het gevolg is dat steeds meer markten een ‘winner takes all’ markt worden.
Nieuwe energiebronnen	De fossiele brandstoffen raken op. Als maatschappij zijn we op zoek naar nieuwe bronnen van energie. Er wordt volop gewerkt aan wind-, water- en zonne-energie. Dit vergt investeringen van overheden maar ook van bedrijven en particulieren.
Nieuwsmijders	Gedreven door filterbubbels, de werking van algoritmes van sociale media als Facebook, een afnemend vertrouwen in feiten en instituties en een narratief waarin de traditionele publieke media worden weggezet als onbetrouwbaar, ontstaat een steeds grotere groep nieuwsmijders: mensen die bewust geen nieuws tot zich nemen of zich bewust beperken tot nieuwsbronnen die enkel de eigen denkbeelden bevestigen.
Nudging	De mens is verre van een rationeel wezen. Onder de noemer van nudging worden wetenschappelijke inzichten over de werking van het brein en het gedrag van de mens ingezet voor het gemerkt en ongemerkt beïnvloeden van beslissingen.
Onbetrouwbare overheid	Steeds meer burgers hebben de perceptie dat de overheid onbetrouwbaar is. De toeslagenaffaire waarbij burgers door de Nederlandse overheid in gelijke gevallen niet gelijk behandeld zijn, heeft dit gevoel versterkt en breder aan het voetlicht gebracht.
Ongebreidelde macht van techplatforms	In onze huidige informatiemaatschappij is het kunnen verkrijgen en benutten van tijdige, relevante en betrouwbare informatie steeds meer een noodzakelijkheid. Grote techplatforms claimen een steeds grotere rol in het vergaren en ontsluiten van deze informatie, waardoor de machtspositie van deze techplatforms groeit. Als reactie ontstaat een steeds grotere maatschappelijke roep om de ongebreidelde macht van techplatforms in te binden.
Ongelijke kansen	De kansenongelijkheid neemt toe. De opkomst van particuliere (bij)scholing en de stijgende kosten van het onderwijs zorgen ervoor dat niet iedereen toegang heeft tot dezelfde onderwijsmogelijkheden.
Ontgroening	Het gemiddeld aantal kinderen per vrouw daalt. Hierdoor is er minder natuurlijke aanwas van de Nederlandse bevolking en een kleiner aandeel van jongeren in de totale bevolking.
Ontkerking	Nederland ontkerkt steeds meer. Het aantal mensen in Nederland dat tot een religieuze groepering behoort neemt af en ook het aantal kerkbezoekers loopt terug. De meerderheid van de bevolking is inmiddels ongelovig.
Opkomst sterke overheid	Tijdens de pandemie is gebleken dat veel organisaties voor hun continuïteit afhankelijk waren van de door de overheid getroffen noodmaatregelen. De mate van afhankelijkheid verschilde daarbij sterk per sector: met de luchtvaart aan het ene uiterste, en de foodsector aan het andere uiterste. Door het ingrijpen van de overheid is het idee van een sterke overheid in opkomst geraakt. De vraag is in hoeverre dit een blijvend effect zal zijn.
Personificatie van politieke partijen	In de politiek gaat het in mindere mate over programma’s en partijen en meer over politici zelf. Hierdoor staat het individuele optreden van politici centraal in plaats van de politieke inhoud.
Persveiligheid	Persvrijheid faciliteert een onafhankelijke controle op de macht en is daarmee van cruciaal belang voor een goed functionerende democratie. De persvrijheid komt steeds meer onder druk te staan door een toename van geweld en intimidatie tegen journalisten, het steeds vaker weren van journalisten bij politieke bijeenkomsten en het uitspreken van alsmaar extremere anti-journalistieke retoriek door veelal populistische politici. Als reactie hierop is persveiligheid een steeds belangrijker thema.
Plaats- en tijdsonafhankelijke wereld	Door politieke verschuivingen, economische ontwikkelingen, maar vooral informatietechnologie en telecommunicatie lijken afstanden en tijdsverschillen er niet meer toe te doen. Fysieke grenzen spelen nauwelijks meer een rol.
Pluriformiteit	De sociaalmaatschappelijke samenstelling van Nederland wordt steeds pluriformer. De grote steden zijn op weg naar een majority-minority society, waar geen enkele etnische groep meer een absolute meerderheid vormt.
Protectionisme	Overheden proberen de eigen economie te beschermen door binnenlandse producten aantrekkelijker te maken ten opzichte van buitenlandse producten. Mogelijk gevolg is een handelsoorlog en minder samenwerking tussen twee of meerdere landen.
Rechtspraak versus politiek	De Klimaatzaak waarbij een groep burgers – verenigd in Stichting Urgenda – via de rechter de Nederlandse Staat heeft afgedwongen om meer tegen klimaatverandering te doen, was wereldwijd baanbrekend. Enerzijds wordt deze zaak gezien als het functioneren van de trias politica in optima forma. Anderzijds heeft deze zaak de verhoudingen tussen rechtspraak en politiek op scherp gezet doordat de rechtsprekende macht zich nadrukkelijk bemoeit met de wetgevende macht.
Regulering van techplatforms	Het verzamelen en gebruiken van informatie van mensen gaat ten kosten van de privacy. Dit leidt steeds vaker tot een publiek debat over of en hoe we onze persoonsgegevens en privacy beter kunnen beschermen.Het verzamelen en gebruiken van informatie van mensen door techplatforms wordt gemeengoed. Dit leidt steeds vaker tot een publiek debat over of en hoe we onze persoonsgegevens beter kunnen beschermen en of techplatforms strenger gereguleerd zouden moeten worden.
Schijntransparantie	De maatschappelijke roep om transparantie vanuit de overheid wordt steeds groter, maar de invulling hiervan blijft achter. Wob-verzoeken die worden beantwoord met zwartgelakte rapporten, achterkamertjespolitiek, een gebrek aan actieve herinneringen bij onze voornaamste politici: het antwoord op de roep om transparantie lijkt in veel gevallen schijntransparantie te zijn.
Schokresistentie	Als gevolg van de impact van de pandemie zien bedrijven en organisaties meer toegevoegde waarde in het (her)lokaliseren van hun leveringsketen. Zij proberen door lokalisering een meer schokresistente leveringsketen te hebben en daarmee hun kwetsbaarheid voor grote onverwachte gebeurtenissen te verlagen.
Sociaal contract onder druk	Het sociaal contract is een impliciet en hypothetisch contract tussen de staat en haar burgers van waaruit de legitimiteit van het gezag van de staat over haar burgers voortkomt. Gedreven door grote maatschappelijke vraagstukken zoals de klimaatcrisis, het woningtekort, de betaalbaarheid van de zorg, institutioneel racisme en sociale ongelijkheid, komt dit sociale contract komt steeds meer onder druk te staan.
Social distancing en connecting	Eén van de belangrijkste generieke maatregelen bij het onder controle krijgen van de pandemie was social distancing. Dit vroeg om onmiddellijke aanpassingen in de normen en waarden van onze samenleving en had zowel privé als op werk direct effect. Door social distancing is het bewustzijn over de waarde van menselijk contact bij veel mensen sterk vergroot, waardoor ook een hernieuwde behoefte aan sociale verbinding is ontstaan.
Technologische werkloosheid	Door de robotisering en de automatisering van de maatschappij worden veel menselijke handelingen overbodig. Dit kan leiden tot meer werkloosheid. De vraag is wat samenlevingen gaan doen met de arbeidskracht die vrijkomt en hoe een toename van de inkomensongelijkheid kan worden voorkomen.
Techplatforms als primaire bron	Het aantal mensen dat big techplatforms als LinkedIn, Facebook en Twitter als belangrijkste nieuwsbron beschouwt neemt toe. Hierdoor ontstaat de vraag in hoeverre ‘sociale’ media als curator kunnen optreden, zonder er journalistieke waarden op na te houden. Het aantal politici dat vindt dat deze platformen een actieve rol hebben bij het bestrijden van ‘fake news’ neemt toe.
Tekorteneconomie	Gedreven door een toenemende vraag, een afnemend aanbod, logistieke problemen en verschuivende geopolitieke machtsverhoudingen, ontstaan steeds meer en steeds ingrijpendere grondstoffentekorten. Dit leidt tot een tekorteneconomie, waarbij schaarste een steeds grotere invloed heeft op de producten die we kopen en de prijzen die we daarvoor betalen. Sectoren waar de invloed bijzonder groot is zijn de autoindustrie, de bouw en consumentenelektronica.
Terugkeer van protesten	Nadat protestenuitingen zich enige tijd vooral online leken te concentreren, keren grootschalige straatprotesten terug. Denk aan boerenprotesten, bouwvakkersprotesten, klimaatprotesten en lerarenstakingen. De maatschappelijke steun voor dergelijke protestacties en demonstraties neemt toe.
Toename sociaal isolement	Het aantal mensen dat zich in een sociaal isolement bevindt is sterk toegenomen als gevolg van de coronacrisis. Dit geldt met name voor ouderen, die al vaker in een sociaal isolement leefden, maar ook voor alleenstaanden en voor bewoners van krimpregio’s. Het is de keerzijde van de individualisering en het idee van zelfredzaamheid.
Toenemend onderwijsniveau	Het gemiddeld genoten onderwijsniveau in Nederland neemt jaarlijks toe. Dit draagt enerzijds bij aan de kenniseconomie, maar creëert anderzijds een tekort aan vakmensen doordat steeds meer mensen puur theoretisch zijn opgeleid.
Toenemende levensverwachting	De gemiddelde levensverwachting stijgt sterk door betere gezondheidszorg en doordat mensen gezonder leven. Deze demografische ontwikkeling heeft grote gevolgen voor het arbeidsleven, de sociale zekerheid en onze levensstijlen.
Toenemende macht van China	De globale invloed van China wordt steeds groter door de economische vooruitgang. Hoe moet de westerse wereld omgaan met deze opkomende natie en in welke mate moeten we onze economie beschermen tegen Chinese invloeden?
Tradities ter discussie	Steeds meer tradities komen ter discussie te staans. Denk bijvoorbeeld aan het vieren van sinterklaas, het afsteken van consumentenvuurwerk en het dragen van bepaalde carnavalskostuums. Tegenstanders vinden de tradities niet meer passen binnen de huidige tijdsgeest, terwijl voorstanders zich zorgen maken over de Nederlandse identiteit.
Transformatie agrarische sector	De samenleving staat voor de vraag hoe we op duurzame wijze aan ons voedsel komen, terwijl de bevolking blijft groeien. Door de toenemende aandacht voor duurzaam consumeren en de toegenomen druk op de arbeidsmarkt is een transformatie van de agrarische sector noodzakelijk.
Urbanisatie	De verstedelijking neemt toe vanwege de hogere levensstandaard in steden. Dit leidt onder andere tot woningtekorten en ruimtegebrek in de steden.
Van bezit naar gebruik	Het feitelijke eigendom van zaken en goederen wordt steeds minder belangrijk in de maatschappij. Consumenten hoeven een product niet te bezitten, zolang ze er maar gebruik van kunnen maken. Diensten als Swapfiets vervangen bijvoorbeeld het eigendom van een fiets met het gebruiksrecht ervan.
Veranderende mobiliteitsbehoeften	Doordat er steeds meer mobiliteit in steeds minder ruimte plaatsvindt en doordat mensen langer mobiel willen blijven, verandert de mobiliteitsbehoefte. Hierdoor ontstaat er vraag naar nieuwe manieren om personen en goederen te vervoeren.
Veranderende rol van werk	Het geluk dat een werknemer haalt uit werk verschuift steeds meer van economische vergoedingen naar niet-economische vergoedingen. Hieronder vallen persoonlijke groei en ontwikkeling en het doen van zinvol werk.
Vergrijzing	Doordat de babyboomgeneratie hun pensioenleeftijd bereikt en de gemiddelde levensverwachting toeneemt, neemt het aandeel van ouderen in de Nederlandse bevolking toe. Vergrijzing is de komende jaren een grote uitdaging doordat het onder andere het zorg- en pensioenstelsel onder druk zet.
Verharding publiek debat	Het publieke debat verhardt. Er is steeds minder plaats voor nuance, redelijkheid en het zoeken naar gemeenschappelijkheid. In plaats daarvan worden tegenstellingen steeds meer benadrukt en wordt de toon van het publieke debat feller. Dit draagt sterk bij aan polarisatie in de samenleving.
Verhuftering	De tendens is dat de samenleving verruwt. Hierdoor worden zaken als vandalisme, egoïsme, agressie, brutaliteit en asociaal gedrag steeds meer de norm in de samenleving.
Vermenging onder- en bovenwereld	De onder- en bovenwereld raken steeds meer met elkaar vermengd. Dit uit zich bijvoorbeeld in intimidatie van lokale en landelijke politici, liquidaties op klaarlichte dag of het dumpen van drugsafval. Maar ook subtieler in criminelen die gebruikmaken van diensten in de bovenwereld en op die wijze de samenleving beïnvloeden. Dit begint vaak met een relatief onschuldig aanbod aan een kwetsbaar bestuurder of ondernemer. Door deze ondermijning raken normen vervaagd en neemt het gevoel van veiligheid en leefbaarheid af.
Verzorgingsstaat onder druk	Door de vergrijzing, de toenemende levensverwachting en de grotere toestroom naar het sociale domein staat de betaalbaarheid van de verzorgingsstaat onder druk. Gevolgen zijn financiële problemen bij zorgaanbieders, een toenemend beroep op de zelfredzaamheid van cliënten en een publiek debat over de verzorgingsstaat.
Virale complottheorieën	Er is een toename van het aantal mensen dat gelooft in complottheorieën. Dit is een gevolg van de toenemende maatschappelijke onzekerheid en het gebruik van algoritmes op big techplatforms die primair bereik voor adverteerders realiseren. Simplistische alternatieve theorieën en twijfels over feiten worden daardoor makkelijker verspreid en door selectieve informatieconsumptie ontstaat er bij een grotere groep meer ontvankelijkheid.
Vleesconsumptie ter discussie	Waar het dagelijks consumeren van vlees lange tijd normaal is geweest, komt vleesconsumptie steeds meer ter discussie te staan. Gedreven door het groeiende besef van de klimaatimpact van vleesconsumptie en het groeiende aanbod van alternatieven, stappen steeds meer mensen over naar een vegetarische of flexitarische eetstijl.
Weersextremen	De impact van door de mens veroorzaakte klimaatverandering wordt steeds merkbaarder. Waar klimaatverandering lange tijd een abstract begrip is geweest waarvan de impact vooral voor de volgende generaties merkbaar zou zijn, krijgen we inmiddels steeds vaker te maken met weersextremen. Van overstromingen in Limburg tot hittegolven op de Noordpool. En van tornado’s in Barendrecht tot vrieskou in Texas: extreem weer is inmiddels onderdeel van onze dagelijkse realiteit.
Welvaartsziekten	Door de toenemende welvaart veranderen de levensstijlen en voedingspatronen van burgers. Dit leidt tot een toename van welvaartsziekten zoals diabetes, obesitas en verschillende vormen van kanker.
Woningtekort	Op veel plekken in Nederland ontstaan woningtekorten. Woningtekorten zijn het gevolg van een terugloop in het aantal afgegeven nieuwbouwvergunningen, een toenemende vraag naar woningen en de urbanisatie.
Zelfvoorzienendheid	Als tegenbeweging op de doorzettende globalisering en digitalisering, streven steeds meer mensen naar een volledig zelfvoorzienende levensstijl. Dit wordt veelal gedreven vanuit een gevoel van ontheming, de behoefte om minder afhankelijk te zijn van anderen en de wens om de eigen klimaatvoetafdruk te reduceren. Deze zelfvoorzienendheid leidt tot off-the-grid huisvesting, het lokaal verbouwen van voedsel en alternatieve ruileconomieën.
Zinnige zorg	Door technologische ontwikkelingen is de medische zorg instaat om de levensduur van de patiënt steeds langer te verlengen. Echter kan het verlengen van de levensduur ten koste gaan van de kwaliteit van leven van de patiënt en de betaalbaarheid van de zorg. Wanneer is zorg nog zinnig?
Zoeken naar zingeving	Vroeger identificeerde men zich met het werk dat werd verricht. Door de robotisering en automatisering van de maatschappij heeft de mens tijd over voor andere bezigheden. De vraag is waar we nu onze identiteit en geluk vandaan halen.