Thaesis doet continu trendonderzoek naar de meest relevante maatschappelijke trends en baanbrekende technologische trends. Deze trends maken via onze interactieve tool TRNDR onderdeel uit van de Strategiekamer, de accumulatie van bewezen methodieken en aanpakken van ons adviesbureau. Trendonderzoek is van grote waarde bij scenarioplanning. Door mogelijke toekomsten te voorzien, erop te anticiperen en er vervolgens sneller op te kunnen reageren wordt de strategische besluitvorming binnen organisaties beter. Onze opdrachtgevers leren zo beter omgaan met onzekerheden.

Ontdek de 100 meest relevante maatschappelijke trends. Ontbreekt er een maatschappelijke trend? Doe hier je suggestie. Wil je maandelijks een dosis inspiratie ontvangen? Schrijf je hier in.

100 meest relevante maatschappelijke trends

Aandacht voor polarisatie	Bij polarisatie komen groepen in de samenleving tegenover elkaar te staan, doordat de tegenstellingen van deze groepen sterker worden. De vraag is in hoeverre echt sprake is van polarisatie of dat vooral de aandacht voor polarisatie toeneemt doordat de verschillen tussen groepen door social media en de traditionele media worden uitvergroot.
Aandachtseconomie	De mens wordt 24/7 geconfronteerd met informatie via social media, rapporten en nieuws, maar ook sluikreclame en andere advertenties. Veel organisaties kampen met een tekort aan aandacht van hun doelgroep. Hierdoor is de tijd dat een product of dienst onder ogen van de doelgroep komt zeer kostbaar geworden.
Afnemend vertrouwen in feiten	Door de opkomst van nepnieuws en technologische ontwikkelingen zoals deep fakes worden feiten vaker ter discussie gesteld en indien ze niet aangenaam zijn, betwist.
Arbeidstekorten	In veel sectoren in Nederland ontstaan tekorten aan gekwalificeerd personeel en vakmanschap. Dit vraagt om het (her)opleiden van personeel en innovatieve manieren om personeel aan te trekken, in te zetten en te behouden.
Betaalbaarheid zorg onder druk	Door de vergrijzing, de toenemende levensverwachting en technologische ontwikkelingen in de zorg, stijgt de totale zorgvraag. Hierdoor nemen de zorgkosten toe en komt de betaalbaarheid van het zorgstelsel steeds meer onder druk te staan.
Bevolkingsgroei	De bevolking van Nederland zal de komende jaren blijven groeien. In 2036 bereikt het inwonertal naar verwachting de 19 miljoen. In 2060 worden 20 miljoen mensen verwacht. Dit heeft onder andere gevolgen voor de woningmarkt en de beschikbare ruimte in Nederland.
Biodiversiteit zwaar onder druk	Als gevolg van klimaatverandering en vervuiling staat de biodiversiteit wereldwijd zwaar onder druk. De aarde bevindt zich volgens wetenschappers middenin een zesde massale uitstervingsgolf welke onder andere negatieve gevolgen kan hebben voor de voedselveiligheid en de gezondheid van het leefmilieu.
Burnouts	Steeds meer mensen in Nederland hebben last van psychische vermoeidheid of burnout klachten door prestatiedruk. De samenleving staat voor de vraag hoe de prestatiedruk kan worden verlicht en hoe we om gaan met stress en burnouts.
Cancelcultuur	Cancelcultuur is het fenomeen waarbij bekende mensen die publiekelijk aan kritiek zijn blootgesteld – veelal onder invloed van grootschalige verontwaardiging op sociale media – worden geboycot. Enerzijds leidt dit ertoe dat publieke figuren zowel persoonlijk als professioneel niet langer wegkomen met misstanden. Anderzijds beperkt dit een open debatcultuur doordat een tegengestelde mening of de schijn van een misstand genoeg kan zijn om uit het publieke besef gewist te worden.
Circulaire economie	De circulaire economie is een economisch systeem dat bedoeld is om herbruikbaarheid van producten en grondstoffen te maximaliseren en waardevernietiging te minimaliseren. De omslag naar een dergelijk systeem vraagt een andere denk- en handelingswijze van consumenten en organisaties.
Controversiële thema’s als strijdtoneel	Er is steeds meer onbegrip over de politieke beslissingen rond grote maatschappelijke thema’s zoals klimaat en migratie. Deze controversiële maatschappelijke thema’s leiden steeds vaker tot grootschalige protesten waarin het publiek de confrontatie zoekt en zich afzet tegen de politieke macht en politieke beslissingen.
Degrowth	De maatschappij wordt zich steeds bewuster dat onze economische benadering van oneindige groei niet reëel is doordat we zijn gebonden aan de grenzen van onze planeet als ecosysteem. Dit heeft geleidt tot een tegenbeweging die zich afzet tegen de dogma’s uit ons kapitalistische systeem omdat zij geloven dat een andere en duurzamere benadering op groei nodig is om de toekomst van onze planeet te waarborgen.
Digitale criminaliteit	Terwijl het totaal aantal gewelddelicten in Nederland jaarlijks afneemt, neemt het aantal meldingen van digitale criminaliteit explosief toe. Van kleinschalige phishing tot grootschalige ransomware en van digitale pesterijen tot DDOS-aanvallen op vitale bedrijfsonderdelen: digitale criminaliteit vormt een nieuw front voor justitie, waar traditionele preventie- en opsporingsmiddelen niet effectief zijn. Een voorbeeld van een nieuwe repressieve tactiek is het in beslag nemen van digitale valuta.
Digitale druk	Als gevolg van de impact van de pandemie heeft de al toenemende roep om efficiëntie en participatie zich naar online omgevingen en digitale kanalen verplaatst. Daarbij zijn gemeenten bijvoorbeeld steeds meer online inspraak- en inloopavonden gaan organiseren en zijn routinematige afspraken in de zakelijke dienstverlening bijvoorbeeld standaard digitaal geworden.
Digitale ethiek	Er ontstaat een ethische discussie rondom de rol van kunstmatige intelligentie en robotica in de samenleving. In welke mate is het ethisch te verantwoorden om mensenwerk te vervangen met robots? Welke beslissingen kan en mag kunstmatige intelligentie voor mensen nemen?
Diversiteit breed vertegenwoordigd	De bewustwording dat mensen op meer dan alleen traditionele assen zoals geslacht, geloof of afkomst van elkaar kunnen verschillen leidt tot een bredere vertegenwoordiging van diverse niet-traditionele groepen. Deze bredere vertegenwoordiging in de politiek en het bedrijfsleven helpt om de samenleving inclusiever en bewuster te maken.
Diversiteitsdrempels	De toenemende aandacht voor diversiteit legt steeds vaker de weerstand bloot die mensen ervaren in hun omgang met nieuwe diversiteitsinitiatieven en diversiteit in het algemeen. Een groot deel van het publiek heeft het idee dat diversiteit aan ze wordt opgedrongen waardoor ze zich er steeds meer tegen gaan verzetten.
Doorgeslagen marktwerking in het sociale leven	In het sociale leven wordt in toenemende mate prijsdifferentiatie toegepast bij sociale uitjes zoals concerten en pretparken. Dit resulteert in steeds zichtbaardere verschillen tussen groot- en kleinverdieners op plekken waar hier voorheen geen sprake van was, terwijl het voor organisatoren in de sector een eenvoudige manier blijkt om extra inkomsten te genereren.
Duurzaamheid alleen voor de elite	Mensen worden steeds vaker geacht een bijdrage te leveren aan een duurzame planeet, terwijl duurzame initiatieven vaak duurder zijn dan hun niet-duurzame tegenhangers. Hierdoor ervaren mensen met een kleinere portemonnee steeds vaker druk over waar en hoe ze hun geld besteden. Om duurzaamheid voor iedereen toegankelijk te maken, lanceren lokale overheden steeds vaker initiatieven die lagere inkomens in staat stellen om duurzame keuzes te maken.
Eigenaarschap van klantdata	Door het publieke debat over hoe we onze digitale privacy kunnen beschermen ontstaat er steeds meer wet- en regelgeving rondom het eigenaarschap van data en het recht om data te verzamelen en gebruiken.
Energiearmoede	In een poging de klimaatverandering een halt toe te roepen, wordt de gasproductie versneld teruggeschroefd. In combinatie met toenemende vraag en al dan niet om geopolitieke redenen minder toevoer vanuit grote gasproducerende landen zoals Rusland, leidt dit tot snel stijgende energieprijzen. Bij huishoudens met lage inkomens en slecht geïsoleerde huizen leidt dit steeds vaker tot energiearmoede: financiële problemen door een snelle stijging van de maandelijkse energielasten.
Ervaringen als statussymbolen	Mensen ontlenen steeds meer sociale status aan de ervaringen die zij meemaken en delen met de buitenwereld. Sociale media speelt een steeds belangrijkere rol bij het delen van deze ervaringen en het verkrijgen van sociale status.
Essentiële beroepen ondergewaardeerd	Recente crisissen hebben het belang van essentiële beroepen zoals docenten en verplegers benadrukt. Desondanks blijft de waardering van deze beroepsgroepen achter. Binnen essentiële sectoren moeten werknemers strijden voor een eerlijke beloning en een gezonde work-life balance.
Europese turbulentie	De Europese Unie staat onder druk. Vluchtelingenstromingen, toe- en uittredende staten en grootschalige conflicten brengen grote uitdagingen met zich mee voor de Europese Unie. Deze ontwikkelingen veroorzaken spanningen tussen lidstaten en leiden binnen verschillende staten tot een debat over het nut en de werking van de Europese staat.
Fellere roep om gelijkheid	In de maatschappij is een onmiskenbare beweging zichtbaar om meer gelijkheid te bewerkstelligen. Er is onder andere aandacht voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen, tussen mensen van verschillende etniciteit en tussen mensen met verschillende geaardheid en/of genderidentiteit. Voorbeelden zijn het feminisme, Black Lives Matter en de erkenning van non-binaire genderidentiteit.
Gentrificatie	Als gevolg van urbanisatie en het woningtekort in de steden volgt een uitstroom van lagere inkomensklassen uit de steden. Hierdoor wordt wonen in steden op termijn onbetaalbaar voor veel bevolkingsgroepen en wordt de bevolkingssamenstelling in grote steden steeds minder divers.
Geopolitieke machtsverschuiving	De razendsnelle ontwikkelingen die niet-Westerse landen zoals China en India doormaken leidt tot machtsverschuivingen in het geopolitieke speelveld. Westerse landen zijn steeds vaker afhankelijk van deze nieuwe grootmachten voor belangrijke grondstoffen en technologie. Hierdoor staan de traditionele Westerse grootmachten vaker voor lastige dilemma’s over hoe ze de afhankelijkheid van deze landen kunnen verlagen terwijl ze een goede relatie blijven onderhouden.
Gezondere levensstijl	Gezond leven door veelvuldig sporten en gezond eten geeft status. Nieuwe technologische mogelijkheden om continu inzicht te krijgen in gezondheid versterken deze trend. Producten en diensten die gezondheidsimperfecties compenseren zijn sterk in opkomst en mensen vormen een steeds sterkere mening over mensen die er ongezond uit zien.
Grenzeloze wereld	Digitalisering en technologische ontwikkelingen op het gebied van mobiliteit hebben ertoe geleid dat fysieke grenzen nauwelijks meer een beperking zijn voor het contact maken met mensen overal ter wereld. Technologie stelt ons in staat om overal en met iedereen in verbinding te staan.
Groei niet-essentiële diensten	Steeds meer mensen zetten hun talenten in voor niet-essentiële diensten. Niet-essentiële diensten spelen in op de toegenomen behoefte aan gemak vanuit consumenten. Door de groei aan niet-essentiële dienstverlening lijkt er een nieuwe dienstensector gevormd te worden, een sector waarvan wetenschappers zich afvragen hoe gevoelig deze is voor grote tegenslagen zoals crisissen.
Groeiend wantrouwen in instituties	Door de groeiende verbondenheid door de digitalisering groeit ook het wantrouwen. Hierdoor nemen burgers niet meer zomaar alles van de in het verleden onkreukbare instituties aan. Wat gebeurt er met alle data die wordt verzameld? Het toenemende verlies van privacy door deze ‘open’ wereld is een voedingsbodem voor wantrouwen.
Grondstoffenschaarste	Grondstoffen worden steeds schaarser. De natuurlijke bronnen en grondstoffen zullen met meer mensen moeten worden gedeeld. Tegelijkertijd neemt de welvaart toe. De vraag naar grondstoffen wordt hierdoor nog groter.
Grootschalige adoptie AI	Door de razendsnelle ontwikkeling van AI en de noodzaak van menselijke input voor de doorontwikkeling van AI, is AI toegankelijk geworden voor het grote publiek. AI is in veel beroepslagen grootschalig omarmd en wordt ook in het dagelijks leven van mensen steeds vaker gebruikt.
Heropleving nationalisme	Gedreven door het publiek debat over immigratie en de bescherming van de nationale identiteit, maken nationalistische partijen wereldwijd een opmars.
Herwaardering lokale omgeving	Er vindt een herwaardering plaats van de lokale omgeving. Deze herwaardering is mede versterkt tijdens de pandemie waarin mensen werden verzocht om zo min mogelijk te reizen. Nederlandse gaan vaker op zoek naar activiteiten in de buurt en gaan meer op vakantie in eigen land.
Herwaardering vakmanschap	Doordat we gemiddeld gezien hoger en daarmee ook vaak theoretischer zijn opgeleid, ontstaat er een tekort aan vakmanschap. Praktische kennis en kunde is lange tijd gedevalueerd, maar maakt nu een herwaardering door: vakmensen krijgen een steeds hogere (sociale) status.
Holiday hypocrisy	Door het toenemende aantal bosbranden en overstromingen zijn consumenten zich steeds bewuster van de invloed die vliegen heeft op het klimaat. Desondanks blijkt uit de niet afnemende hoeveelheid vluchten naar vakantieoorden dat consumenten toch liever niet inleveren op hun eigen vakantie waardoor er een paradox ontstaat: de negatieve consequenties van vliegen inzien, maar toch blijven vliegen naar vakantiebestemmingen.
Iedereen altijd aan	Onze verwevenheid met onze devices en de angst om iets te missen hebben ertoe geleid dat iedereen altijd aan staat. Mensen raken hierdoor sneller overprikkeld en zoeken in toenemende mate de weg naar de eerstelijnszorg om de gezondheidsconsequenties hiervan te verminderen.
Immigratiegolven	Het aandeel allochtonen in veel Europese samenlevingen kent een sterke groei. Verschillende immigratiegolven hebben Nederland gemaakt tot een samenleving waarin mensen met een toenemend aantal verschillende culturele achtergronden zowel naast elkaar als met elkaar leeft. Deze diversiteit brengt maatschappelijke vraagstukken met zich mee.
Individualisering	Individualisering is een sociaal en cultureel proces dat sinds de industrialisatie in de westerse wereld in gang is gezet. De afhankelijkheid van een ander of van groepen is kleiner geworden. Deze ontwikkeling betekent dat mensen steeds meer als individu willen worden gezien en benaderd.
Inflatiereparatie	De periode van hoge inflatie heeft veel huishoudens financieel onder druk gezet. Werknemers hebben zich lang hard moeten maken voor loonsverhogingen om het leven te kunnen bekostigen, waarbij er meer en meer regelingen zijn getroffen om de koopkracht van werknemers op peil te houden.
Invloed sociale media op ontwikkeling	Jongeren communiceren eerder en vaker via schermen waardoor hun sociale ontwikkeling voornamelijk wordt vormgegeven door alles wat ze zien op sociale media. Hierdoor vinden ze het steeds lastiger om sociaal te interacteren in het echte leven en buiten hun schermen om.
Jobcrafting	Individuen hechten steeds meer waarde aan het zelf kunnen vormgeven en inrichten van hun baan en werkzaamheden. Ze hebben zelf graag de regie over hun takenpakket en de frequentie waarin ze op afstand werken, waarbij ze soms voor lange periodes vanuit andere landen invulling geven aan hun baan.
Keuzemaatschappij	De keuzemogelijkheden in onze samenleving zijn de laatste decennia enorm gegroeid. We mogen meer kiezen en tegelijkertijd moeten we ook meer kiezen. Het maken van keuzes is voor veel mensen een complexe en tijdrovende activiteit, die leidt tot keuzestress.
Klimaatcrisis	De consequenties van de opwarming van de aarde worden overal ter wereld steeds zichtbaarder. Ecosystemen krijgen te maken met overstromingen, aardbevingen, tsunami’s en andere natuurrampen. De toename aan natuurrampen als gevolg van klimaatverandering resulteert in een steeds grotere stroom aan klimaatvluchtelingen.
Klimaatschaamte	Mensen schamen zich in toenemende mate voor de negatieve bijdrage die zij als consument leveren aan klimaatverandering. Het gebruik maken van een vliegtuig voor vakantie of het consumeren van vlees leidt bij consumenten steeds vaker tot schuldgevoelens en verantwoordingsdrang.
Kloof tussen arm en rijk	Er is een toenemend verschil tussen degenen die wel en niet weten te profiteren van economische vooruitgang. De impact hiervan is groot en kent sociale en economische aspecten. Gevolg is een afname van de solidariteit tussen arm en rijk.
Kortstondigere verbindingen	Traditioneel leefden veel mensen langdurig in vaste gemeenschappen. Digitalisering, globalisering en de veranderdrang van mensen hebben ertoe geleid dat mensen nu vaker meerdere, kortstondigere verbindingen aan gaan. Zo wisselen mensen tegenwoordig bijvoorbeeld sneller van baan of woonplaats.
Kritiek op flexibilisering arbeidsmarkt	Er ontstaat steeds meer kritiek op de flexibilisering van de arbeidsmarkt. Het is voor werknemers steeds moeilijker om aan een vast contract te komen en onder de noemer van zelfstandig ondernemerschap werken steeds meer mensen gedwongen in schijndienstverbanden waarbij niet of nauwelijks aanspraak kan worden gemaakt op het vangnet dat een vast contract biedt. Het ongenoegen hierover groeit en door middel van wet- en regelgeving wordt getracht dit aan banden te leggen.
Leven lang leren	Er ontstaat een groeiende maatschappelijke behoefte aan continu leren en continue zelfontplooiing. Leren start bij de geboorte en kan nooit als voltooid worden beschouwd. Leeractiviteiten worden ondernomen gedurende het leven om kennis, vaardigheden en competenties vanuit een persoonlijk, burgerlijk, sociaal en/of werkgelegenheidsperspectief bij te leren.
Medicalisering	Door de technologische vooruitgang zijn er steeds meer ziektes en aandoeningen bekend. Deze ontwikkeling gaat gepaard met een drang om elk probleem te diagnosticeren. Hierdoor wordt ziek zijn steeds meer de norm.
Medisch ethische vraagstukken	Door ontwikkelingen in medische wereld zijn we steeds meer in staat het menselijk lichaam te verrijken met nieuwe technologieën. Ook ontstaan er meer discussies over het beslissen over leven en dood. Deze ontwikkelingen zorgen voor discussie over medisch ethische vraagstukken in de maatschappij.
Meer eenpersoonshuishoudens	Door individualisering, vergrijzing en een toenemend aantal echtscheidingen verdunnen huishoudens. Het aantal alleenstaanden neemt hierdoor toe. Het gevolg is een toename in het aantal mensen dat zich eenzaam voelt en een toenemend woningtekort.
Meer kritiek op belastingontwijking	Er is toenemende kritiek op organisaties die het belastingsysteem proberen te omzeilen met bijvoorbeeld brievenbusfirma’s. Deze organisaties halen zich de woede van het publiek op de hals door hun gebruik van publieke voorzieningen, waar ze verhoudingsgewijs niet eerlijk aan meebetalen. Dit heeft geresulteerd in een roep om sterkere wet- en regelgeving.
Nieuwe energiebronnen	De fossiele brandstoffen raken op. Als maatschappij zijn we op zoek naar nieuwe bronnen van energie. Er wordt volop gewerkt aan wind-, water- en zonne-energie. Dit vergt investeringen van overheden maar ook van bedrijven en particulieren.
Nieuwsmijders	Gedreven door filterbubbels, de werking van algoritmes van sociale media als Facebook, een afnemend vertrouwen in feiten en instituties en een narratief waarin de traditionele publieke media worden weggezet als onbetrouwbaar, ontstaat een steeds grotere groep nieuwsmijders: mensen die bewust geen nieuws tot zich nemen of zich bewust beperken tot nieuwsbronnen die enkel de eigen denkbeelden bevestigen.
Noodzaak van zinnige zorg	Door technologische ontwikkelingen is de medische zorg in staat om de levensduur van de patiënt steeds langer te verlengen. Echter kan het verlengen van de levensduur ten koste gaan van de kwaliteit van leven van de patiënt en de betaalbaarheid van de zorg. Om de zorg betaalbaar te houden worden er scherpe regels opgesteld die zich richten op de balans tussen toegevoegde levensjaren en de bijbehorende kosten van de behandeling.
Nudging	De mens is verre van een rationeel wezen. Onder de noemer van nudging worden wetenschappelijke inzichten over de werking van het brein en het gedrag van de mens ingezet voor het gemerkt en ongemerkt beïnvloeden van beslissingen.
Onbetrouwbare overheid	Steeds meer burgers hebben de perceptie dat de overheid onbetrouwbaar is. De toeslagenaffaire waarbij burgers door de Nederlandse overheid in gelijke gevallen niet gelijk behandeld zijn, heeft dit gevoel versterkt en breder aan het voetlicht gebracht.
Ondermijning	De onder- en bovenwereld raken steeds meer met elkaar vermengd. Dit uit zich bijvoorbeeld in intimidatie van lokale en landelijke politici, liquidaties op klaarlichte dag of het dumpen van drugsafval. Maar ook subtieler in criminelen die gebruikmaken van diensten in de bovenwereld en op die wijze de samenleving beïnvloeden. Dit begint vaak met een relatief onschuldig aanbod aan een kwetsbaar bestuurder of ondernemer. Door deze ondermijning raken normen vervaagd en neemt het gevoel van veiligheid en leefbaarheid af.
Ongebreidelde macht van techplatforms	In onze huidige informatiemaatschappij is het kunnen verkrijgen en benutten van tijdige, relevante en betrouwbare informatie steeds meer een noodzakelijkheid. Grote techplatforms claimen een steeds grotere rol in het vergaren en ontsluiten van deze informatie, waardoor de machtspositie van deze techplatforms groeit. Als reactie ontstaat een steeds grotere maatschappelijke roep om de ongebreidelde macht van techplatforms in te binden.
Ongelijke kansen	De kansenongelijkheid neemt toe. De opkomst van particuliere (bij)scholing en de stijgende kosten van het onderwijs zorgen ervoor dat niet iedereen toegang heeft tot dezelfde onderwijsmogelijkheden.
Ontgroening	Het gemiddeld aantal kinderen per vrouw daalt. Hierdoor is er minder natuurlijke aanwas van de Nederlandse bevolking en een kleiner aandeel van jongeren in de totale bevolking.
Ontkerkelijking	Nederland is steeds meer aan het ontkerkelijken. Het aantal mensen in Nederland dat tot religieuze groeperingen behoort neemt af en ook het aantal kerkbezoekers loopt terug. De meerderheid van de bevolking is inmiddels ongelovig.
Onverwoestbaar consumentisme	Ondanks de toenemende aandacht voor duurzaamheid blijven consumenten parallel niet-essentiële producten aanschaffen vanuit materialistische behoeften. Hierdoor blijft de prikkel om te verduurzamen voor de bedrijven die deze spullen verkopen laag.
Opkomst sterke overheid	Tijdens de pandemie is gebleken dat veel organisaties voor hun continuïteit afhankelijk waren van de door de overheid getroffen noodmaatregelen. De mate van afhankelijkheid verschilde daarbij sterk per sector: met de luchtvaart aan het ene uiterste, en de foodsector aan het andere uiterste. Door het ingrijpen van de overheid is het idee van een sterke overheid in opkomst geraakt. De vraag is in hoeverre dit een blijvend effect zal zijn.
Personificatie van politieke partijen	In de politiek gaat het in mindere mate over programma’s en partijen en meer over politici zelf. Hierdoor staat het individuele optreden van politici centraal in plaats van de politieke inhoud.
Persveiligheid	Persvrijheid faciliteert een onafhankelijke controle op de macht en is daarmee van cruciaal belang voor een goed functionerende democratie. De persvrijheid komt steeds meer onder druk te staan door een toename van geweld en intimidatie tegen journalisten, het steeds vaker weren van journalisten bij politieke bijeenkomsten en het uitspreken van alsmaar extremere anti-journalistieke retoriek door veelal populistische politici. Als reactie hierop is persveiligheid een steeds belangrijker thema.
Pluriformiteit	De sociaalmaatschappelijke samenstelling van Nederland wordt steeds pluriformer. De grote steden zijn op weg naar een majority-minority society, waar geen enkele etnische groep meer een absolute meerderheid vormt.
Politiek hyperopportunisme	Politieke partijen proberen steeds vaker snel en opportunistisch in te spelen op actuele gebeurtenissen vanuit eigenbelang, zonder consistente langetermijnvisie. Dit resulteert in een fragiel politiek systeem waarin langetermijndoelen niet kunnen worden gerealiseerd.
Protectionisme	Overheden proberen de eigen economie te beschermen door binnenlandse producten aantrekkelijker te maken ten opzichte van buitenlandse producten. Mogelijk gevolg is een handelsoorlog en minder samenwerking tussen twee of meerdere landen.
Rechtspraak versus politiek	De Klimaatzaak waarbij een groep burgers – verenigd in Stichting Urgenda – via de rechter de Nederlandse Staat heeft afgedwongen om meer tegen klimaatverandering te doen, was wereldwijd baanbrekend. Enerzijds wordt deze zaak gezien als het functioneren van de trias politica in optima forma. Anderzijds heeft deze zaak de verhoudingen tussen rechtspraak en politiek op scherp gezet doordat de rechtsprekende macht zich nadrukkelijk bemoeit met de wetgevende macht.
Schijntransparantie	De maatschappelijke roep om transparantie vanuit de overheid wordt steeds groter, maar de invulling hiervan blijft achter. Wob-verzoeken die worden beantwoord met zwartgelakte rapporten, achterkamertjespolitiek, een gebrek aan actieve herinneringen bij onze voornaamste politici: het antwoord op de roep om transparantie lijkt in veel gevallen schijntransparantie te zijn.
Schokresistentie	Als gevolg van de impact van de pandemie zien bedrijven en organisaties meer toegevoegde waarde in het (her)lokaliseren van hun leveringsketen. Zij proberen door lokalisering een meer schokresistente leveringsketen te hebben en daarmee hun kwetsbaarheid voor grote onverwachte gebeurtenissen te verlagen.
Selectief succes van fairtrade initiatieven	Fairtrade initiatieven zijn selectief succesvol. Ondanks dat grote groepen mensen het belang van eerlijke producten onderschrijven, blijkt het belang van fairtrade het af te leggen tegen andere belangen zoals het belang van producten die op een biologische manier geproduceerd zijn of die passen binnen het besteedbaar budget.
Sociaal contract onder druk	Het sociaal contract is een impliciet en hypothetisch contract tussen de staat en haar burgers van waaruit de legitimiteit van het gezag van de staat over haar burgers voortkomt. Gedreven door grote maatschappelijke vraagstukken zoals de klimaatcrisis, het woningtekort, de betaalbaarheid van de zorg, institutioneel racisme en sociale ongelijkheid, komt dit sociale contract komt steeds meer onder druk te staan.
Technologische werkloosheid	De snelheid waarmee technologie wordt ontwikkeld en de potentiële negatieve effecten van deze ontwikkeling voor de werkgelegenheid leiden bij veel mensen tot zorgen. Ontwikkelingen zoals AI, die menselijke handelingen potentieel overbodig maken, leiden tot angst bij werknemers die het idee hebben dat de toekomst van hun baan op het spel staat.
Techplatforms als primaire bron	Het aantal mensen dat big techplatforms als LinkedIn, Facebook en Twitter als belangrijkste nieuwsbron beschouwt neemt toe. Hierdoor ontstaat de vraag in hoeverre ‘sociale’ media als curator kunnen optreden, zonder er journalistieke waarden op na te houden. Het aantal politici dat vindt dat deze platformen een actieve rol hebben bij het bestrijden van ‘fake news’ neemt toe.
Terugkeer van protesten	Nadat protestuitingen zich enige tijd vooral online leken te concentreren, keren grootschalige straatprotesten terug. Denk aan boerenprotesten, bouwvakkersprotesten, klimaatprotesten en lerarenstakingen. De maatschappelijke steun voor dergelijke protestacties en demonstraties neemt toe.
Toename sociaal isolement	Het niet kunnen meegaan in de snelheid en vluchtigheid van de huidige maatschappij heeft ervoor gezorgd dat steeds meer mensen in sociaal isolement komen. Factoren zoals de toenemende individualisering en digitalisering zorgen ervoor dat sociaal kwetsbare mensen moeilijker fysiek in contact komen met anderen waardoor ze zich eenzaam gaan voelen.
Toenemend onderwijsniveau	Het gemiddeld genoten onderwijsniveau in Nederland neemt jaarlijks toe. Dit draagt enerzijds bij aan de kenniseconomie, maar creëert anderzijds een tekort aan vakmensen doordat steeds meer mensen puur theoretisch zijn opgeleid.
Toenemende levensverwachting	De gemiddelde levensverwachting stijgt sterk door betere gezondheidszorg en doordat mensen gezonder leven. Deze demografische ontwikkeling heeft grote gevolgen voor het arbeidsleven, de sociale zekerheid en onze levensstijlen.
Toenemende regulering techplatforms	Het verzamelen en gebruiken van data over mensen gaat ten koste van de privacy. Vanwege de oneindige hoeveelheid data waar techplatforms over beschikken en het wantrouwen over wat er met deze data gebeurt zijn overheden meer en strengere regulering aan het introduceren waaraan techplatforms moeten voldoen.
Totaalontkenners	Er is een toenemende groep mensen die zich afzet tegen algemeen geaccepteerde waarheden en systemen, zoals de staatsinrichting van Nederland. Binnen deze groep ontstaan verschillende substromen die zich bijvoorbeeld richten op het ontkennen van de gevolgen van de pandemie.
Tradities ter discussie	Steeds meer tradities komen ter discussie te staans. Denk bijvoorbeeld aan het vieren van sinterklaas, het afsteken van consumentenvuurwerk en het dragen van bepaalde carnavalskostuums. Tegenstanders vinden de tradities niet meer passen binnen de huidige tijdsgeest, terwijl voorstanders zich zorgen maken over de Nederlandse identiteit.
Urbanisatie	De verstedelijking neemt toe vanwege de hogere levensstandaard in steden. Dit leidt onder andere tot woningtekorten en ruimtegebrek in de steden.
Van bezit naar gebruik	Het feitelijke eigendom van zaken en goederen wordt steeds minder belangrijk in de maatschappij. Consumenten hoeven een product niet te bezitten, zolang ze er maar gebruik van kunnen maken. Diensten als Swapfiets vervangen bijvoorbeeld het eigendom van een fiets met het gebruiksrecht ervan.
Vastgelopen stroomnet	We verbruiken steeds meer stroom en wekken door zonnepanelen en windparken meer energie op dan voorheen. Onze energie-infrastructuur kan deze nieuwe hoeveelheid stroom niet aan waardoor het vastloopt. Grootverbruikers komen hierdoor terecht op wachtlijsten voor aansluitingen en het leveren van duurzame energie aan het netwerk levert de consument, zeker op piekmomenten waarop landelijk veel energie wordt opgewekt, steeds minder op.
Veranderende mobiliteitsbehoeften	Doordat er steeds meer mobiliteit in steeds minder ruimte plaatsvindt en doordat mensen langer mobiel willen blijven, verandert de mobiliteitsbehoefte. Hierdoor ontstaat er vraag naar nieuwe manieren om personen en goederen te vervoeren.
Veranderende rol van werk	Het geluk dat een werknemer haalt uit werk verschuift steeds meer van economische vergoedingen naar niet-economische vergoedingen. Hieronder vallen persoonlijke groei en ontwikkeling en het doen van zinvol werk.
Vergrijzing	Doordat de babyboomgeneratie hun pensioenleeftijd bereikt en de gemiddelde levensverwachting toeneemt, neemt het aandeel van ouderen in de Nederlandse bevolking toe. Vergrijzing is de komende jaren een grote uitdaging doordat het onder andere het zorg- en pensioenstelsel onder druk zet.
Verharding publiek debat	Het publieke debat verhardt. Er is steeds minder plaats voor nuance, redelijkheid en het zoeken naar gemeenschappelijkheid. In plaats daarvan worden tegenstellingen steeds meer benadrukt en wordt de toon van het publieke debat feller. Dit draagt sterk bij aan polarisatie in de samenleving.
Verhuftering	De tendens is dat de samenleving verruwt. Hierdoor worden zaken als vandalisme, egoïsme, agressie, brutaliteit en asociaal gedrag steeds meer de norm in de samenleving.
Verzorgingsstaat onder druk	Door de vergrijzing, de toenemende levensverwachting en de grotere toestroom naar het sociale domein staat de betaalbaarheid van de verzorgingsstaat onder druk. Gevolgen zijn financiële problemen bij zorgaanbieders, een toenemend beroep op de zelfredzaamheid van cliënten en een publiek debat over de verzorgingsstaat.
Weersextremen	De impact van door de mens veroorzaakte klimaatverandering wordt steeds merkbaarder. Waar klimaatverandering lange tijd een abstract begrip is geweest waarvan de impact vooral voor de volgende generaties merkbaar zou zijn, krijgen we inmiddels steeds vaker te maken met weersextremen. Van overstromingen in Limburg tot hittegolven op de Noordpool. En van tornado’s in Barendrecht tot vrieskou in Texas: extreem weer is inmiddels onderdeel van onze dagelijkse realiteit.
Weerstand tegen immigratie uitvergroot	Weerstand tegen immigratie wordt door de polarisatie in de politiek en bij nieuwe vluchtelingenstromen prominenter zichtbaar gemaakt. Voor- en tegenstanders komen steeds feller tegenover elkaar te staan en de mening van het publiek verhardt.
Welvaartsziekten	Door de toenemende welvaart veranderen de levensstijlen en voedingspatronen van burgers. Dit leidt tot een toename van welvaartsziekten zoals diabetes, obesitas en verschillende vormen van kanker.
Woningcrisis	Reguleringen rondom stikstof hebben geleid tot stilstand in de bouwsector terwijl er juist nieuwe huizen nodig zijn om de groeiende en individualiserende bevolking te huisvesten. De vraag naar woningen is groter dan het aanbod, waardoor het bemachtigen van een huur- of koopwoning steeds moeilijker wordt.
Zelfvoorzienendheid	Als tegenbeweging op de doorzettende globalisering en digitalisering, streven steeds meer mensen naar een volledig zelfvoorzienende levensstijl. Dit wordt veelal gedreven vanuit een gevoel van ontheming, de behoefte om minder afhankelijk te zijn van anderen en de wens om de eigen klimaatvoetafdruk te reduceren. Deze zelfvoorzienendheid leidt tot off-the-grid huisvesting, het lokaal verbouwen van voedsel en alternatieve ruileconomieën.
Zoeken naar zingeving	Vroeger identificeerde men zich met het werk dat werd verricht. Door de robotisering en automatisering van de maatschappij heeft de mens tijd over voor andere bezigheden. De vraag is waar we nu onze identiteit en geluk vandaan halen.